शिक्षकको गोरु चुटाईपछि तीन दिन बेपत्ता
मैले सबैभन्दा धेरै दोहोर्याएर हेरेको फ्लिम हो- 'तारे जमिन पर' । कति पटक हेरें यकिन छैन तर जति पटक हेर्छु त्यति नै फ्लिमका दृश्यहरुले अन्तर हृदयमा भावावेश उत्पन्न गर्छ ।
हेर्दा अरु जस्तै सामान्य तर पढ्न-लेख्नमा ध्यान नै केन्द्रीत गर्न नसक्ने बालक-इसान अवस्थी (दर्सिल सफारी) को कथा फ्लिमले बोकेको छ । जस्तोसुकै बुद्धु बालबालिका किन नहोस्, तिनीहरुलाई डर र सजायद्वारा ठिक ठाउँमा ल्याउन सकिन्छ भन्ने मनोविज्ञान बोकेको समाजमा इसान अवस्थीले भोग्नु परेको शारीरिक-मानशिक यातनाको डरमर्दो चित्र फ्लिमको रिलले घुमाउँछ । तर शैक्षिक सत्रको बीचमा एक अस्थायी शिक्षकको आगमन हुन्छ, इसान अध्यनतर स्कूममा । तिनै शिक्षक (अमिर खान) द्वारा इसान (दर्सिल) को उद्धार हुन्छ ।
फ्लिमको रिलमा त इसानको उद्धार गर्न अमिर खान आइपुग्छ तर कयौं बालबालिकाहरुको रियल लाइफमा अमिर खान अभिनित पात्रहरुको आगमन हुँदैन । अन्ततः ती फरक क्षमता/स्वभावका इसानहरु सिकाई प्रक्रियाबाटै जीवनभर अलग हुन्छन् ।
ऊ र म एउटै गाउँमा जन्मिएर सँगै हरिगुड्डु खेल्दै हुर्किएको मान्छे । हाम्रो जन्म, महिना मात्र फरक तर साल एउटै । तर ऊ दुई बर्ष ढिला स्कुल गयो । म दुईमा पढ्दा ऊ बाह्रखरी सिक्दै थियो । म पाँचमा पुग्दा ऊ तीनमा पढ्थ्यो । पढाईमा कमजोर भएको कारण तानतुन पास (बिषय लागेर पास हुनेलाई उसबेला हामी तानतुने पास भन्थ्यौं) गर्दै तीनसम्म पुगेको थियो । तर तीन क्लास मै उसको पढाइ रोकियो । ऊ ठ्याक्कै 'तारे जमिन पर' को मुख्य चरित्र 'इसान अवस्थी' जस्तो त हैन तर घटना झण्डै 'इसान अवस्थी' ले झैं बेहोर्नु पर्यो उसले ।
मैले पहिलो शृङ्खलामा नेपाली शिक्षक बारे लेखेको थिएँ, तिनै शिक्षक उसको जीवनमा भिलेन बनिदियो । शिक्षकले सोधेको कुनै पनि कुरा उसले नमिलाएपछि दिनदिनै कुटाई खान थाल्यो । अति रिसाहा स्वभावका ती शिक्षकको कुटाई, गोरु कुटाई नै हुन्थ्यो । उसको कलिलो ज्यानले कति नै पो धान्न सक्थ्यो र ? दिनदिनैको कुटाई थापेको हत्केला धेरै दुखेपछि शिक्षकले छडी उज्याउन साथ आफ्नो ढाड थाप्न थालेछ । शिक्षकले 'कहाँ कुटौं' भनेर सोध्दा ढाड देखाउँदै, 'यहाँ' भन्थ्यो ऊ । त्यो कुरा स्कूलमा भाइरल भएर फिँजियो । हामीले त्यो साथीलाई त्यही कुरामा हदैसम्म जिस्कायौं । गाउँमा ठूला-बडाहरुलाई सुनायौं पनि । अर्कोदिन ऊ स्कुल आएन, तर घरबाट भने स्कुल जान्छु भनेर बेलैमा निस्किएको रहेछ । बेलुका ऊ घर गएन । उसको परिवारले खोजी गर्न थाल्यो, खोजी गर्ने क्रममा गाउँलेहरू पनि मिसिए तर रातभर खोज्दा पनि पत्तो लागेन। परिवारको ऊ एक्लो सन्तान, बुवा-आमाको होस् ठेगानमा थिएन । टाढा-टाढाका नर-नातातिर पनि खोजी भो तर हराएको भोलिपल्ट पनि भेटिएन ।
ऊ हराएको पर्सिपल्ट हामी स्कुल जाँदै थियौं, अचानक गाई ग्वालीमा सर्लाकसुर्लुकको आवाज आयो । त्यो ग्वाली हामी स्कुल जानेबाटो भन्दा एक ढिम्कना मुनि थियो । त्यस ग्वालीको घरधनीको घर अलिक माथी पर्थ्यो । हामी ग्वालीतर्फ लम्कियौं । ग्वालीको टाँडमा पराल राखिएको थियो, ऊ सकि-नसकी पराल भित्र घुस्दै रहेछ । हामी हल्ला गर्दै बाहिर निस्कियौं र ऊ ग्वालीमा भएको खबर गर्यौं । केही घर, परमात्रै उसको घर थियो, उसको बाबु-आमा रुँदै आइपुगे । हामी हल्लागर्दै गाउँतिर निस्किएपछि ऊ पनि ग्वालीबाट झरेर उधो जङ्गलतिर डौडन थालेछ । तीन दिन देखिको भोकले ऊ हिंड्नै नसक्ने भएको थियो तर कुटाई खानुपर्ने डरले नसकी-नसकी डौडियो । अन्ततः ऊ समातियो र घर लगियो । त्यो दिनदेखि ऊ स्कुल गएन । धेरै बर्षपछि गाउँकै अर्को स्कुल निमावीबाट मावि बन्ने क्रममा ऊ एकै पटक ८ मा भर्ना त भयो तर तीन कक्षा पढ्दापढ्दै स्कुल छोडेको मान्छेले एकैपटक कसरी आठ पास गर्नु ? फेल भयो र स्कूलको पढाइ सधैंको लागि छोडिदियो ।
यतिका बर्षहरु बितेर गए । अनेकौं पाठ्यक्रमहरु फेरिए । स्कूलमा कयौं शिक्षकहरूले अवकास लिए, कयौं नयाँ शिक्षक थपिए । देशमा अनेकौं तन्त्रहरु आए-गए, अनेकौं सरकार बन्यो-ढल्यो । तर अझै पनि बालबालिकालाई पढाउने तरिका उस्तै छ । बालबालिकालाई दण्ड र सजायद्वारा मात्र अनुशासनमा राखेर पढाउन सकिन्छ भन्ने मनोविज्ञान शिक्षकहरुमा अझसम्म छ । र, बिद्यार्थीलाई कुटेर तह लगाउने शिक्षक मात्र ठिक हो भन्ने बुझाई स्कुल ब्यवस्थापन समिती र अभिभावकहरुमा छ । घरमा पनि बालबालिकाहरुलाई डर-त्रासमा राख्न सकेमात्र बिग्रदैन भन्ने मनोविज्ञान ब्याप्त छ । जब छोराछोरीहरु बाबुको अगाडि हाकाहाकी बोल्न सक्दैन तब छोराछोरीलाई तहमा राखेको भनेर बाबुको नाक ठूलो बनाउने काम गरिन्छ ।
तर यहिँनिर सबैभन्दा ठूलो कम्जोरी भैरहेको छ । बालबालिकाहरुमा भएको अपार सम्भावनालाई घाँटीमा पासो लाएर कलिलैमा परमधाम पठाउने काम घर, समाज र शिक्षालयहरुमा भैरहेको छ । उड्न खोज्दैगरेका बचेराहरुको कलिलो प्वाँख काटेर कसरी तय गर्न सकिन्छ अन्तरिक्षको यात्रा ? सोच्ने बेला अझै भएन र ?
मैले सबैभन्दा धेरै दोहोर्याएर हेरेको फ्लिम हो- 'तारे जमिन पर' । कति पटक हेरें यकिन छैन तर जति पटक हेर्छु त्यति नै फ्लिमका दृश्यहरुले अन्तर हृदयमा भावावेश उत्पन्न गर्छ ।
हेर्दा अरु जस्तै सामान्य तर पढ्न-लेख्नमा ध्यान नै केन्द्रीत गर्न नसक्ने बालक-इसान अवस्थी (दर्सिल सफारी) को कथा फ्लिमले बोकेको छ । जस्तोसुकै बुद्धु बालबालिका किन नहोस्, तिनीहरुलाई डर र सजायद्वारा ठिक ठाउँमा ल्याउन सकिन्छ भन्ने मनोविज्ञान बोकेको समाजमा इसान अवस्थीले भोग्नु परेको शारीरिक-मानशिक यातनाको डरमर्दो चित्र फ्लिमको रिलले घुमाउँछ । तर शैक्षिक सत्रको बीचमा एक अस्थायी शिक्षकको आगमन हुन्छ, इसान अध्यनतर स्कूममा । तिनै शिक्षक (अमिर खान) द्वारा इसान (दर्सिल) को उद्धार हुन्छ ।
फ्लिमको रिलमा त इसानको उद्धार गर्न अमिर खान आइपुग्छ तर कयौं बालबालिकाहरुको रियल लाइफमा अमिर खान अभिनित पात्रहरुको आगमन हुँदैन । अन्ततः ती फरक क्षमता/स्वभावका इसानहरु सिकाई प्रक्रियाबाटै जीवनभर अलग हुन्छन् ।
ऊ र म एउटै गाउँमा जन्मिएर सँगै हरिगुड्डु खेल्दै हुर्किएको मान्छे । हाम्रो जन्म, महिना मात्र फरक तर साल एउटै । तर ऊ दुई बर्ष ढिला स्कुल गयो । म दुईमा पढ्दा ऊ बाह्रखरी सिक्दै थियो । म पाँचमा पुग्दा ऊ तीनमा पढ्थ्यो । पढाईमा कमजोर भएको कारण तानतुन पास (बिषय लागेर पास हुनेलाई उसबेला हामी तानतुने पास भन्थ्यौं) गर्दै तीनसम्म पुगेको थियो । तर तीन क्लास मै उसको पढाइ रोकियो । ऊ ठ्याक्कै 'तारे जमिन पर' को मुख्य चरित्र 'इसान अवस्थी' जस्तो त हैन तर घटना झण्डै 'इसान अवस्थी' ले झैं बेहोर्नु पर्यो उसले ।
मैले पहिलो शृङ्खलामा नेपाली शिक्षक बारे लेखेको थिएँ, तिनै शिक्षक उसको जीवनमा भिलेन बनिदियो । शिक्षकले सोधेको कुनै पनि कुरा उसले नमिलाएपछि दिनदिनै कुटाई खान थाल्यो । अति रिसाहा स्वभावका ती शिक्षकको कुटाई, गोरु कुटाई नै हुन्थ्यो । उसको कलिलो ज्यानले कति नै पो धान्न सक्थ्यो र ? दिनदिनैको कुटाई थापेको हत्केला धेरै दुखेपछि शिक्षकले छडी उज्याउन साथ आफ्नो ढाड थाप्न थालेछ । शिक्षकले 'कहाँ कुटौं' भनेर सोध्दा ढाड देखाउँदै, 'यहाँ' भन्थ्यो ऊ । त्यो कुरा स्कूलमा भाइरल भएर फिँजियो । हामीले त्यो साथीलाई त्यही कुरामा हदैसम्म जिस्कायौं । गाउँमा ठूला-बडाहरुलाई सुनायौं पनि । अर्कोदिन ऊ स्कुल आएन, तर घरबाट भने स्कुल जान्छु भनेर बेलैमा निस्किएको रहेछ । बेलुका ऊ घर गएन । उसको परिवारले खोजी गर्न थाल्यो, खोजी गर्ने क्रममा गाउँलेहरू पनि मिसिए तर रातभर खोज्दा पनि पत्तो लागेन। परिवारको ऊ एक्लो सन्तान, बुवा-आमाको होस् ठेगानमा थिएन । टाढा-टाढाका नर-नातातिर पनि खोजी भो तर हराएको भोलिपल्ट पनि भेटिएन ।
ऊ हराएको पर्सिपल्ट हामी स्कुल जाँदै थियौं, अचानक गाई ग्वालीमा सर्लाकसुर्लुकको आवाज आयो । त्यो ग्वाली हामी स्कुल जानेबाटो भन्दा एक ढिम्कना मुनि थियो । त्यस ग्वालीको घरधनीको घर अलिक माथी पर्थ्यो । हामी ग्वालीतर्फ लम्कियौं । ग्वालीको टाँडमा पराल राखिएको थियो, ऊ सकि-नसकी पराल भित्र घुस्दै रहेछ । हामी हल्ला गर्दै बाहिर निस्कियौं र ऊ ग्वालीमा भएको खबर गर्यौं । केही घर, परमात्रै उसको घर थियो, उसको बाबु-आमा रुँदै आइपुगे । हामी हल्लागर्दै गाउँतिर निस्किएपछि ऊ पनि ग्वालीबाट झरेर उधो जङ्गलतिर डौडन थालेछ । तीन दिन देखिको भोकले ऊ हिंड्नै नसक्ने भएको थियो तर कुटाई खानुपर्ने डरले नसकी-नसकी डौडियो । अन्ततः ऊ समातियो र घर लगियो । त्यो दिनदेखि ऊ स्कुल गएन । धेरै बर्षपछि गाउँकै अर्को स्कुल निमावीबाट मावि बन्ने क्रममा ऊ एकै पटक ८ मा भर्ना त भयो तर तीन कक्षा पढ्दापढ्दै स्कुल छोडेको मान्छेले एकैपटक कसरी आठ पास गर्नु ? फेल भयो र स्कूलको पढाइ सधैंको लागि छोडिदियो ।
यतिका बर्षहरु बितेर गए । अनेकौं पाठ्यक्रमहरु फेरिए । स्कूलमा कयौं शिक्षकहरूले अवकास लिए, कयौं नयाँ शिक्षक थपिए । देशमा अनेकौं तन्त्रहरु आए-गए, अनेकौं सरकार बन्यो-ढल्यो । तर अझै पनि बालबालिकालाई पढाउने तरिका उस्तै छ । बालबालिकालाई दण्ड र सजायद्वारा मात्र अनुशासनमा राखेर पढाउन सकिन्छ भन्ने मनोविज्ञान शिक्षकहरुमा अझसम्म छ । र, बिद्यार्थीलाई कुटेर तह लगाउने शिक्षक मात्र ठिक हो भन्ने बुझाई स्कुल ब्यवस्थापन समिती र अभिभावकहरुमा छ । घरमा पनि बालबालिकाहरुलाई डर-त्रासमा राख्न सकेमात्र बिग्रदैन भन्ने मनोविज्ञान ब्याप्त छ । जब छोराछोरीहरु बाबुको अगाडि हाकाहाकी बोल्न सक्दैन तब छोराछोरीलाई तहमा राखेको भनेर बाबुको नाक ठूलो बनाउने काम गरिन्छ ।
तर यहिँनिर सबैभन्दा ठूलो कम्जोरी भैरहेको छ । बालबालिकाहरुमा भएको अपार सम्भावनालाई घाँटीमा पासो लाएर कलिलैमा परमधाम पठाउने काम घर, समाज र शिक्षालयहरुमा भैरहेको छ । उड्न खोज्दैगरेका बचेराहरुको कलिलो प्वाँख काटेर कसरी तय गर्न सकिन्छ अन्तरिक्षको यात्रा ? सोच्ने बेला अझै भएन र ?
No comments:
Post a Comment