प्रेमको तस्बिर नियालेपछि

गजल आयातीत बिधा हो । फारसी, उर्दु, हिन्दी हुँदै नेपाली भाषामा प्रवेश पाएको गजल अहिले नेपाली पन लिएर हुर्किरहेको छ । त्यसैले गजललाई अब आयातीत बिधा भनिरहनु पर्ने अवस्था छैन ।
गजल लेख्ने निश्चित सिद्धान्त छ । ती सिद्धान्तहरुलाई बेवास्ता गरेर गजल लेख्न सकिन्दैन, लेखिए पनि गजल हुँदैन । गजलको मुटु काफिया हो भने लय ढुकढुकी । जसरी परिस्थिति अनुसार मुटुको चाल ढिलो छिटो हुन्छ त्यसरी नै गजलको लय एकरुपको हुँदैन ।
तर गजलका महारथी ठान्ने केही बुज्रुकहरु मीर र गालिबले कुन बहरमा गजल लेखे त्यही बहरमा लेखिएको गजल नै गजल हो । म्हेदी हसन, गुलाम अली र जगजित सिंहले जुन प्रकारको गजल गाए त्यही प्रकारको मात्र गजल हो भन्ने नमिठो भ्रममा बाँची रहेका छन् । र, त्यही भ्रममा अल्झिएर आफूले लेखे बाहेक अरुले लेखेको गजल नै होइन भन्दै हिंडिरहेका छन् । यी शास्त्रीय मान्यता बोक्ने भिरुहरु कै कारण गजल लेख्न चाहने कतिपय नव सर्जकहरु गजलप्रति बितृष्णाको भाव ओकली रहेका छन् । स्वयं म पनि पछिल्लो क्रममा गजलबाट उति सन्तुष्ट हुन सकेको छैन । संग्रह निकाल्न पुग्दो गजलहरु लेखिसके पनि संग्रह निकाली हाल्ने उत्साह गायब छ ।
तर फेसबुकमा भेटिएर फेसबुकमै चिनिएकी बहिनी चन्द्रा चाम्लिङको भरखरै प्रकाशित गजल संग्रह "प्रेमको तस्बिर" को भने नजानिन्दो गरि पर्खाईमा थिएँ । साहित्यकार दिलिप राई 'सगर' ले चन्द्रा चाम्लिङ र उनको गजल संग्रह बारे सुनाउनु भएको प्रशंगले संग्रह भित्रको तस्बिर दिमागमा आई नै सकेको थियो, परन्तु त्यसको प्रत्यक्ष अनुभूति चाहान्थे । गत ९ अगस्टमा मलेसियाको जोहोरमा सम्पन्न विश्व आदिवासी दिवसको अवसरमा साहित्यकार मित्र राज आङ्देम्बे 'सहयात्री' को हातबाट "प्रेमको तस्बिर" प्राप्त गरिसकेपछि त्यो हुटहुटी मेटियो । तर "प्रेमको तस्बिर" का भित्री पेजहरुमा नजर डुलाई सकेपछि भने फेरि चुप रहन सकिन र लेख्ने बसें फेसबुकमा ।
"प्रेमको तस्बिर" सुन्दर, लयात्मक, प्रेमिल, कोमल र सम्भावना बोकेका गजलहरुको तस्बिर हो । जहाँ बढी मात्रमा प्रेमाशक्ति र समर्पणका भावहरु पोखिएका छन् भने बिछोडका पीडाहरु, धोकापछिको छट्पटी, निराशा, आक्रोश आदि पनि सघन रुपमा छरिएका छन् । देश, माटो र प्रकृतिप्रेमको आवाज मधुरो भए पनि सु-स्पष्ट छ । सबै गजलहरु लयवद्ध, नियमसँग बाँधिएका, शास्त्रीयताबाट मुक्त तर नयाँ सम्भावना खोज्न उन्मुख छन् ।
काफियाहरु पूर्ण, आँशिक र एकाक्षरी तीनै थरिका छन् । कुनै गजलमा लामो रदिफको प्रयोग भटिन्छ भने कुनै-कुनै गजल, बिना रदिफको पनि लेखिएका छन् । एउटा गजलमा प्रयुक्त "चन्द्रा चाम्लिङ" लाई रदिफ मात्र मान्ने हो भने तखल्लुसको प्रयोग कुनै पनि गजलमा भएको छैन । तखल्लुस आफैमा गजल लेखनको अनिवार्य सर्त भने होइन तर कतिपय सन्दर्भमा तखल्लुसको प्रयोगले गजलको स्वादमा बेग्लै मादकता भर्छ । "मिसरा ए उला" र "मिसरा ए सानी" को तालमेल प्रायः सबै गजलमा भेटिन्छन् । गजलहरु कुनै सास्त्रीय बहरमा नबाँधिए पनि लयचेत मज्बुत छ । भाव पक्ष स्वरै काल्पनिक नभै स्वभाविक लाग्छन् । शब्द छनौटलाई उत्कृष्ट नै भन्न नसकिए पनि नराम्रो भने छैन ।
केही-केही गजलमा बिचार बाझिएको भने अनुभूति गर्न सकिन्छ । खासगरी धर्म, भगवान, कलियूग जस्ता शब्दहरुको प्रयोगमा बैचारिक अडान प्रष्ट नभएको हो कि भन्ने लाग्छ । आफू र आफ्नो परिवेशलाई गज्जबसँग पकड्न सक्नु "गजल गो" को सफलता हो । मातृभाषामा लेखिएका केही गजलले झनै सुनमा सुगन्ध थपेको छ । त्यसैले भन्न सकिन्छ "प्रेमको तस्बिर" गजल गो चन्द्रा चाम्लिङको भविश्यको पनि तस्बिर हो । अब चन्द्राले बिसंगती, राजनीतिक चेत, साँस्कृतिक बिशिष्टता, ईतिहास, दर्शन आदितर्फ कलम चलाउनु पर्छ । शुभकामना चन्द्रा बहिनीलाई ।

नेपाली राजदुतावासको भूमिका र गैह्र आवासीय नेपाली संघ मलेसियाको आसन्न महाधिवेशन

मलेसियामा नेपाली साहित्य लेखनसँगै सांगठानिक गतिबिधिलाई अगाडि बढाउन पूर्व राजदुत डा. ऋषि अधिकारी र पूर्व कार्यवाहक राजदुत साहित्यकार हरिप्रसाद श्रेष्ठको अमूल्य योगदान छ । वहाँहरुको प्रेरणा र साथलाई मलेसियाको साहित्यिक वातावरणले कहिल्यै बिर्सन सक्दैन/मिल्दैन । कोतरायमा हुने हरेक साहित्यिक जमघटमा वहाँहरुको उपस्थिति स्मरणीय छ । साहित्यिक संस्था मात्र होइन अन्य संस्थाहरुलाई अगाडि बढाउनमा पनि वहाँहरुको त्यति नै ठूलो योगदान छ ।
मलेसियामा कि NRN को सक्रियता, कि एउटा छाता संगठन आवश्यक छ भनेर पूर्व राजदुत डा. ऋषि अधिकारीले पटक-पटक सुझाउनु भएको र त्यसको लागि दूतावासमा पटक-पटक छलफल गरिएको अझै पनि सम्झन्छु । यहि क्रममा सपना बस्याल, सञ्जय राई 'छुच्चा' र मैले निकै पटक मस्जिद जामेक हुँदै आम्पाङ पार्कको ट्रेन यात्रा तय गरेका थियौं ।
NRN मलेसिया, नब्यूँझने अन्तिम निष्कर्षमा पुगी नेपाली संस्थाहरुको छाता संगठन गठन गर्न सपना बस्यालको अध्यक्षता र पूर्व राजदुत डा. ऋषि अधिकारीको उपस्थितिमा कोतरायमा भेला आयोजना गरिएको थियो । तर त्यो भेलामा सबै पक्षको उपस्थिती नभएको हुँदा समिती गठन गर्ने कि नगर्ने भन्ने सवालमा सञ्जय जी र मेरो ठूलै गलफत्ती पर्यो । अन्तत: भेलामा अनुपस्थित विश्व राईलाई फोन गरेर उपस्थित गराई वहाँकै संयोजकत्वमा एक तदर्थ समिती बनाएरै छाडियो, त्यो दिन ।
मलेसियामा राजदुतको उपस्थितिमा सबै संस्थाहरुको छाता संगठन बन्यो भन्ने सन्देश प्रवाह भैसकेपछि सुतेको NRN जुरुक्क उठ्यो र सक्रियता देखायो । पूर्व राजदुत डा. ऋषि अधिकारी र हामी सबैले चाहेको पनि NRN जागोस् भन्ने नै थियो । त्यसैले NRN मलेसियाले सक्रिय हुने संकेत देखाएपछि राजदुतको सल्लाहमा हामीले छाता संगठनलाई स्वत: निष्क्रिय बनायौं र NRN मलेसियालाई अगाडि बढाउन विश्व राई, देवेन्द्र सुर्केली लगायतलाई सामेल हुन अनुरोध पनि गर्यौं । समयक्रसँगै NRN मलेसियाले गति लियो । नेपाली मूलका स्थानीय नागरिक शंकर पौडेल, भीम शेरचन, कर्म गुरुङ, विश्व राई, देवेन्द्र सुर्केली लगायतको अथक मेहनतले NRN मलेसिया छोटै समयमा अग्रणी संस्थाको रुपमा स्थापित भयो । जसमा तात्कालिन राजदुत डा.ऋषि अधिकारी र दूतावासका अन्य कर्मचारीहरुको पनि अमूल्य योगदान छ । शंकर पौडेल जसले निस्वार्थ ढंगले NRN मलेसियालाई यहाँसम्म ल्याई पुर्याउन भूमिका खेल्नु भो, वहाँको जति प्रशंसा गरे पनि अपुग हुन्छ ।
तर अहिले मलेसिया फेरिएको छ । संघ संस्थाहरुको चहलपहल कम छ । संघ संस्थाहरु जति छन् तिनीहरुले गर्ने कार्यक्रममा राजदुत र दूतावासका कर्मचारीहरुलाई कमै आमन्त्रण गरिन्छ । आमन्त्रण गरिए पनि राजदुत र दुतावासका कर्मचारीको उपस्थिती शून्य नै हुन्छ । NRN मलेसिया भित्रका केही पदाधिकारीको गलत कार्यले आज मलेसियामा कार्यरत आम नेपाली श्रमिकमा NRN मलेसिया भन्ने संस्था ठगहरुको संस्था हो भन्ने भान परेको छ । उता NRN का केही पदाधिकारी र दूतावास बीच केही लेनदेनमा कुरा नमिलेपछि दुई बीच सम्बन्ध यति बिग्रेको छ कि, अख्तियार गुहार्ने र ठग घोषणा गरि कार्वाही प्रक्रिया अगाडि बढाउन सरकारलाई अनुरोध गर्ने सम्मको हरकत भैसकेको छ ।
बिदेशमा, दुतावास नै सरकारको आधिकारिक निकाय हो र बिदेशमा रहेकाहरुको अभिभावक पनि । कुनै पनि देशमा पुगेर नेपालीहरु काम मात्र गरिरहेका छैनन्, संघ संस्था स्थापना गर्ने, सामाजिक कार्यहरु गर्ने, साहित्यिक गतिबिधी सञ्चालन गर्ने, पत्र-पत्रिका प्रकाशन गर्ने जस्ता सिर्जनशिल क्रियाकलापहरु पनि गरिरहेका छन् । यसो गर्दा त्यस देशको नजरमा गैह्र कानुनी काम ठहरिएला तर नेपालीहरुलाई एकताको सूत्रमा बाँधी राख्न र सिर्जनशील बनाई रहन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरिरहेको हुन्छ । त्यसैले स्थानिय कानुनको बर्खिलाप नहुने गरि संस्थाहरु खोल्न र उदेश्य अनुरुप कार्य गर्नु दूतावासले उत्प्रेरित/निर्देशित गर्नु पर्छ । जुन कार्य पूर्व राजदुतहरुको कार्यकालमा भएको थियो भन्ने कुरो मैले माथि नै प्रष्ट पारिसकेको छु । तर अहिले मलेसियामा, दूतावास र नेपाली संघ-संस्था बीच कुनै पनि प्रकारको सम्बन्ध नै छैन भन्दा पनि हुन्छ । झन NRN मलेसियासँग त काटामारको स्थिति छ । यसो हुनुको कारण NRN जस्तो संस्थामा गलत मानिसहरुको संलग्नता र सक्रियता झनै बढेर गएको छ ।
NRN मलेसियाको अधिवेशन केही दिन पछि नै हुँदैछ तर दुई समूह बीचको अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाले अधिवेशन नै हुने कि नहुने भन्ने अवस्थाको सिर्जना भएको छ । एक पक्षले घोषणा गरेको उम्मेद्वारी फिर्ता लिएर समानान्तर समिती बनाउने जानकारी पत्रकार सम्मेलन गरेर दिइसकेका छन् । यदि दूतावासको संघ-संस्थाप्रप्रति हेर्ने दृष्टिकोण पहिलाको जस्तै भैदिएको भए NRN मलेसियामा गलत ब्यक्तिहरुको चलखेल नहुने र दूतावाससँग अन्तर्बिरोध बढेर जाने अवस्था पक्कै रहने थिएन । र, यतिबेला NRN मलेसियामा आइपरेको समस्या पनि आउने थिएन । तर दुतावास, नेपाली संघ संस्थाप्रति सकारात्मक हुने कुनै छनक मिलेको छैन । अब मलेसियामा रहेका नेपालीहरुले डा. ऋषि अधिकारी जस्तै ब्यक्ती मलेसियाको लागि राजदुत र हरिप्रसाद श्रेष्ठ जस्तै उच्च पदस्थ कर्मचारीको आगमनको प्रतीक्षा गर्नुको बिकल्प छैन । परन्तु NRN मलेसियामा अहिले देखिएको समस्या समाधान गर्न भने NRN मलेसियामा शुरुबाटै क्रियाशिल केही ब्यक्तिले सकारात्मक भूमिका निर्वाह गर्न सक्छन् । आशा गरौं वहाँहरुको सक्रियता अब देखिनेछ कि ?

हिन्दु राज्यका लागि स्वतन्त्र राष्ट्रको धज्जी उडाउँदै

वाचन शिरोमणिको उपाधि पाएका स्व. पण्डित नारायण पोखरेल पुराण वाचन गर्ने साधरण पण्डित मात्र थिएनन्, उनी हिन्दु धर्मभित्रका गलत पक्षलाई सुधार्न चाहने सुधारक पनि थिए । उनले वाचन गर्ने पुराण त्यही थियो । कथा तिनै थिए तर शैली फरक थियो । र, फरक थियो उनले समाजलाई दिने सन्देश ।
उनी खुलेरै हिन्दु धर्मभित्रका गलत पक्षको खण्डन गर्थे । खासगरी जातीय छुवाछूतजस्ता अमानवीय संस्कारको उनी कट्टर विरोधी थिए । उनले पुराण वाचन गरिरहेको स्थानमा जान र भेटीपाती चढाउन कथित अछुतहरुलाई कुनै प्रतिवन्ध थिएन । धेरै ठाउँमा उनले दलितहरुलाई सँगै राखेर सहभोजको आयोजना समेत गरेका थिए । सबैभन्दा पहिला आफै दलितको हातबाट भोजन गरेर अरुलाई पनि सहभोजमा सामेल हुन आग्रह गर्थे ।
कुनै पनि ठाउँमा पुराण वाचन गरेवापत पण्डित नारायण पोखरेलले आयोजकहरुबाट एक लाखभन्दा ज्यादा लिँदैनथे । उनी भक्तजनहरुले व्यक्तिगत रुपमा दिएको भेटी समेत आयोजकहरुको कोषमा जम्मा गर्थे । पुराण लाउनुको उद्देश्य र लक्ष्यअनुसार रकम संकलन भए/नभएको अवस्था आदि हेरेर दिइएको एक लाखबाट समेत चन्दा दिन पछि पर्दैनथे ।
कसैले ‘गुरु किन त्यसो गर्नुभएको’ भनेर प्रश्न गर्दा उनी सहजै भन्थे- मेरोचाहिँ कर्तव्य छैन र ? पुराणको वाचन शैली, अन्धविश्वास र कुरितिलाई हटाएर हिन्दु समाजलाई सुधार गर्नुपर्छ भन्ने मान्यता, लोभ नगर्ने दानी चरित्र आदिका कारणले उनी सर्वसाधरणमा ज्यादै लोकप्रिय भए । जहाँ-जहाँ उनी पुराण वाचन गर्न पुग्थे, त्यहाँ-त्यहाँ पुराण सुन्ने मानिस र दान दिने दाताहरुको ओइरो लाग्थ्यो । तर त्यो कुरा कट्टरपन्थी हिन्दुहरुलाई पाच्य भएन ।
तत्कालीन शाही पार्श्ववर्ती भरतकेशर सिंहलगायतका कट्टपन्थी हिन्दुहरुले उनलाई “विश्व हिन्दु महासंघ”को महासचिवबाट बर्खास्त गरे । त्यसपछि उनले आफ्नै अध्यक्षतामा समानान्तर “विश्व हिन्दु महासंघ” गठन गरे र जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा सो संस्था दर्ता समेत गराए । दुई वटा “विश्व हिन्दु महासंघ” भएकाले आधिकारिकताको प्रश्न उठ्यो । जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा दर्ता गरिएको हुँदा उनको अध्यक्षतामा गठन गरिको “विश्व हिन्दु महासंघ” आधिकारिक हो भन्ने विचार आयो । तर भरतकेशरहरुले धार्मिक संस्था दर्ता नहुने जिकिर गरे । त्यसबेला पण्डित पोखरेलले भरतकेशरहरुलाई उल्टै सोधे “के धर्म कानुनभन्दा माथि हुन्छ ?”
स्व. पण्डित नारायण पोखरेलले सबैभन्दा ठूलो दुश्मनी तत्कालीन राजा र दरवारसँग मोले । शाही पार्श्ववर्ती भरतकेशर सिहं यसै पनि तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रका विश्वासपात्र थिए । उनै भरतकेशरको अगुवाइमा “विश्व हिन्दु परिषद्”ले ज्ञानेन्द्रलाई “विश्व हिन्दु सम्राट” घोषणा गर्दा पण्डित पोखरेलले ठूलो आपत्ति जनाए । उनको भनाइ थियो- “राजा धर्मभन्दा माथि हुनुपर्छ । हिन्दु सम्राट घोषणा गरेपछि अरु धर्मावलम्बीले राजा मान्ने कि नमान्ने भन्ने प्रश्नचिन्ह खडा हुन्छ । त्यसैले राजाले विश्व हिन्दु सम्राटको पदवी स्वीकार्नु हुन्न ।”
यसबारे तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रसँग कुरा राखेको र कुरा राख्दा ज्ञानेन्द्रले सकारात्मक रुपमा लिएको उनी पटक-पटक सुनाउँथे । कतिपय अवस्थामा त उनी मञ्चबाटै पनि यस्ता कुरा बोल्थे । त्यस समयमा युद्धरत माओवादीप्रति पनि पण्डित पोखरेलको विचार सकारात्मक थियो । माओवादी समस्या राजनीतिक मुद्दा भएको हुनाले राज्यकै अगुवाइमा वार्ताद्वारा समस्या समाधान गर्नुपर्छ भन्ने उनको भनाइ थियो । माओवादी स्वयं पनि पण्डित पोखरेलप्रति उति नकारात्मक थिएन । माओवादी प्रभावित क्षेत्रमा उनको पुराण वाचन कार्यक्रम भई नै रहेको थियो । अझ उनले विश्व हिन्दु महासंघको अधिवेशन त माओवादी अति प्रभावित क्षेत्रमै सम्पन्न गरे । त्यसबेला माओवादीले नै सुरक्षा दिएर उनलाई महाधिवेशन स्थलमा पुरयाइएको बताइएको थियो ।
तर महाधिवेशन सम्पन्न गरेर फर्किएको केही समयपछि बुटवलमा आयोजना गरिएको महायज्ञमा उनी माओवादीद्वारा नै मारिए । तत्कालीन माओवादीको भातृ संगठन दलित मुक्तिमोर्चाले हत्याको जिम्मेवारी लिए पनि उनको हत्यामा हिन्दु अतिवादीहरुको हात थियो भन्ने कुरामा धेरैको आशंका थियो । त्यो आशंका अहिलेसम्म पनि रहेकै छ ।
पण्डित नारायण पोखरेलको हत्या भए पनि पुराण वाचन गर्ने कार्य रोकिएको छैन । स्वयं उनकै छोरा दीनबन्धु पनि पुराण वाचन गरी नै रहेका छन् तर पण्डित नारायण पोखरेलले चालेको धार्मिक सहिष्णुता र सुधारको अभियान भने ठप्प छ । उसबेला राजालाई “विश्व हिन्दु सम्राट”को पद अस्वीकार गर्न सल्लाह दिने स्व. नारायण पोखरेल अहिलेसम्म जीवित रहेका हुन्थे भने पक्कै पनि यतिबेला धर्मबाट राज्य अलग हुनुपर्छ भन्ने विचार सर्वसाधारणमा राखिरहेका हुन्थे । तर उनी धेरै पहिला नै मारिए, उनको अभाव भने हिन्दु समाजमा खट्की नै रहेको छ ।
अन्तरिम संविधान र संविधानको मस्यौदामा कायम गरिएको धर्म निरपेक्षतालाई हटाएर हिन्दु राज्य लेखाउन पूर्व राजावादी कमल थापादेखि कुख्यात भ्रष्टाचारी खुमबहादुर खड्का र सार्वजनिक जमिन हडपेको आरोप खेपी रहेका कमल नयनाचार्यजस्ता अतिवादीहरु अहिले सडकमा चक्काजाम गर्ने र नेताको घर-घर पुगेर शंख फुक्ने काम गरिरहेका छन् । जति नै हिन्दुत्वको नारा लगाए पनि उनीहरुको आन्दोलनलाई आम जनताले साथ दिएका छैनन् ।
धेरैलाई थाहा छ, धर्मको रक्षा कमल थापा र खुमबहादुरजस्ता भ्रष्टहरुले गर्न सक्दैनन् । उनीहरुले त धर्मलाई हतियार मात्र बनाएका हुन् । अन्ततः हिन्दु सापेक्ष राज्य नहुने निश्चित देखिएपछि यी अतिवादीहरु अहिले भारतका विवादास्पद व्यक्तिहरु सत्तारुढ रहेको पार्टीका अध्यक्ष मोहन भागवत, कथित जगतगुरु शंकराचार्य र अन्य जोगीलाई काठमाडौं ल्याउने अभियानमा जुटेका छन् । तर धर्मको नाममा अर्को राष्ट्रका विवादित व्यक्ति र जोगीहरुलाई बोलाएर शक्ति प्रदर्शन गर्न खोज्नु स्वतन्त्र राष्ट्रको धज्जी उडाउनु हो भने भारतीय सत्तारुढ पार्टीका अध्यक्ष नै हिन्दुवादीको समर्थन गर्दै नेपाल आउन चाहनु कूटनीतिक मर्यादा विपरीत कार्य हो । यस्तो कार्य हुन दिनु स्वयं स्व. पण्डित नारायण पोखरेलका अनुयायीहरुका लागि पनि लाजमर्दो विषय हो । हेरौं, निरीह सुशील सरकार र सचेत सुधारवादी हिन्दुहरुको भूमिका के हुन्छ अब ?

www.esamata.com

किन मारिन्छ्न् चरी र घैंटेहरु

एक बर्षको अन्तराल नबित्दै दुई जना कुख्यात डनहरु प्रहरीको इनकाउण्टरमा मारिए । नेकपा एमालेका केही नेताको छत्रछाँयामा आफ्नो धन्दा सञ्चालन गर्दैआएका दिनेश अधिकारी ‘चरी’ मारिन्दा जसरी धेरैलाई आश्यर्च लागेको थियो, त्यसरी नै नेपाली काँग्रेसका उच्च नेताहरुको संरक्षणमा रहँदै आएका कुमार श्रेष्ठ उर्फ कुमार घैंटे मारिन्दा सर्वसाधरणमा आश्चर्य लागिरहेको छ । एकक्षणअगाडि प्रहरी प्रशासनकै सामू खुल्लमखुल्लारुपमा हिडिरहेका ब्यक्ति एकक्षणपछाडि आफ्नै घरमा गोली लागेर मारिन्छन् भने, आश्चर्य लाग्नु स्वभाविक हो ।
प्रहरी कै भनाईलाई मान्ने हो भने, इन्काउण्टरमा मारिएका ब्यक्ति कुख्यात अपराधी हुन् । जसले सर्वसाधरण र ब्यवसायीहरुबाट हप्तावारी असुल्नेदेखि मान्छे मार्ने उद्योगसम्मका सयौं अपराध गरेका थिए । यसर्थ त्यो अपराधीले कानुनतः सजाय भोग्नै पथ्र्यो । तर अचम्म लाग्दो कुरो के हो भने त्यस्ता कामहरु प्रहरीको आँखै अगाडि हुने गरेका छन् । इनकाउण्टरमा मारिएका भनिएका ब्यक्तिहरु विगतमा धेरैपटक प्रहरीद्वारा पक्राउ पनि परेका हुन्, उनीहरुलाई कार्वाही गर्न यथेष्ट प्रमाणहरु पनि थिए तर कार्वाही नगरी पक्राउ परेको केही समयमै स–सम्मान रिहाभएका थुप्रै उदाहरणहरु छन् । आखिर किन भयो त्यस्तो ?
सबैले जानेकोबुझेको कुरो के हो भने चरी र घैंटे जस्ता कुख्यात अपराधीहरुलाई संरक्षण गर्ने उच्चराजनीतिक ब्यक्तिहरु नै हुन् । ठूला नेताहरुको छत्रछाँयामा नै उनीहरुले आफ्नो आपराधिक क्रियाकलाप सहजरुपमा सञ्चालन गर्दै आएका थिए । नत्र प्रहरीको आँखैअगाडि कसरी फूलमाला लाएर सार्वजनिक कार्यक्रमहरुमा मञ्चमा आशिन हुन्छन् ? चरीको हकमा अलिक फरक छ तर कुमार घैंटे त केही समयअगाडि प्रधानमन्त्री शुशिल कोइरालाबाट फुलमाला लाएर भुकम्प पीडितहरुको उद्घारको लागि खटिएका ब्यक्ति हुन् । प्रहरीद्वारा इनकाउण्टरमा मारिनुअगाडि निर्माण व्यवसायसँग सम्बन्धित बैठक सकेर आएको भनिएको छ । यदि उनलाई राजनीतिकरुपमा संरक्षण नगरिएको हुन्थ्यो भने कुख्यात अपराधी ठहराईएका घैंटे कसरी खुल्लमखुल्ला हिड्ने आँट गर्थे ।
चरी र घैंटेहरु मारिनुमा घाटा केही छैन । उनीहरु मारिएपछि उनीहरुद्वारा सताईएकाहरुमा खुसियाली पनि छाएको छ । स्वयं पंक्तिकार पनि दुखी बन्नुपर्ने केहीकारण छैन । तर केही समयअगाडिसम्म प्रहरीकै आँखैअगाडि मण्डलमार्दै हिडेका ब्यक्ति केहीसमयपछाडि नै मारिनुमा पक्कै पनि आश्चर्य हुनुपर्छ र आश्चर्यसँगै हत्यापछाडिको कारणहरु उधिन्ने प्रयत्न पनि गर्नुपर्छ । किनकी साना माछाहरु जालमा परेर ठूला माछाहरु उम्किरहेको पनि हुनसक्छ वा ब्यक्ति/संस्था विशेषको खिचातानीको शिकार पनि भएका हुनसक्छन् ।
चरी मारिन्दा पनि उनका आफन्तहरुले उनलाई प्रहरीले देखाएको घटनास्थलभन्दा अन्यत्रै हत्या गरिएको आरोप लगाएका थिए । यही आरोप लगाएर एमालेका केही सभाषद्हरुले संविधानसभा भित्रै गृहमन्त्रीको जवाफ मागेका थिए । अहिले घैंटेलाई पनि इन्काउण्टरमा नभै मुखमा पट्टी बाँधेका बिनाबर्दीका मानिस आएर सिधैं गोली प्रहार गरेको उनका आफन्त र छिमेकीहरुले आरोप लाईरहेका छन् । अझ उनका छिमेकीहरु त भन्दैछन्—घटना घटिरहँदा हेर्न समेत दिईएन र हेरेको खण्डमा सिधै गोली ठोक्ने धम्की पनि प्रहरीले दिए । तर प्रहरी र स्वयं गृहमन्त्रालयले चरी मारिन्दा पनि इनकाउटरमै मारिएको बताएको थियो भने अहिले घैंटे पनि इनकाउण्टरमै मारिएको बताईरहेको छ । दुवै पक्षले बोलेको कुरा सत्य हुन पनि सक्छ, नहुन पनि सक्छ । तर विचारणीय कुरो के छ भने जहाँ–जसरी मारिए पनि यी दुवैलाई जीवित नराख्न नै चाहेको हो । तर कसले ?
तर कसले ? यो प्रश्नको जवाफ खोज्नुभन्दा अगाडि, विगतका परिदृश्य र वर्तमान अवस्थालाई पनि हेर्नुपर्ने हुन्छ । विगतमा ठूला नेतासँग त्यति धेरै सम्पर्क नभएका विराटनगरका पर्शुराम बस्नेतलाई एक पत्रकारमाथि ज्यान मार्नेगरी भएको हमलामा कार्वाही गर्नबाट जसरी बचाईयो त्यो हेरेर भन्न सकिन्छ, चरी र घैंटे त सिधै बच्न सक्थे । किनकी चरी र घैंटेको सम्बन्ध त पार्टीका उच्चतहका नेताहरुसँग थियो भन्ने कुरो प्रष्ट भैसकेको छ । र, विगतमा पनि कार्वाही भोग्नबाट बाँच्दै आएका नै हुन् । फेरि, सरकारमा पनि यी दुवैले राजनीतिक संरक्षण पाउँदै आएका पार्टीहरु नै छन् । चरीको हकमा त उनकै पार्टीको नेता गृहमन्त्री थिए । चारैतीरबाट सुरक्षा पाउने बेलामा कसरी यी दुई मारिए त ? प्रश्न गम्भिर छ । प्रश्न जति गम्भिर छ, जवाफ उती नै गम्भिर हुनसक्छ । मार्नकै लागि उनीहरुमाथि प्रहरी जाइलागेको हो भन्नेकुरा माथिको प्रशंगले पनि प्रष्टपार्छ तर त्यसकोपछाडि हात कसको छ ? हात दुई पक्षको हुनसक्छ—उनीहरुलाई संरक्षण दिदैआएका ब्यक्तिको वा प्रहरी प्रशासनको ।
नेपालको राजनीतिक इतिहासमा अपराधी र राजनीतिकर्मीहरुको सम्बन्ध सधैं नङमासुको रहँदै आएको छ । सोझो ढंगले राजनीतिक अभिष्ट पूरा नहुनेदेखेपछि समाजमा नकारात्मकरुपले प्रभाव जमाएका ब्यक्तिहरुलाई समेत हातमा लिएर स्वार्थपूरा गर्ने नेताहरु छन् भन्नेकुरो कसैबाट छिपेको छैन । हालै एक मन्त्रीले आफ्नो आत्मकथामा खुलस्त लेखेका छन् कि, तात्कालिन वाइसियल र माओवादीको प्रभावलाई मत्थर पार्न के के हथकण्डा अपनाईयो । यहाँ ध्यानदिनु पर्ने कुरा के छ भने चरी र घैंटेलाई शक्तिमा रहेका नेताहरुले संरक्षणमात्र दिएनन् उनीहरुबाट थुपै्र फाईदा पनि लुटे । र, उनीहरुलाई अगाडि लाएर थुप्रै गैह्रकानुनी काम समेत गरे/गराए । तर आफूले गरे÷गराएका कतिपय कामहरुको पोल खुल्यो भने उनीहरुको राजनीतिक जीवननै समाप्त हुने अवस्था पनि आउन सक्थ्यो । त्यो अवस्था नआओस् भन्नको लागि सिधै यमलोक पुर्याउने षड्यन्त्र तय भएको हुनसक्छ ।
यदि माथिको जस्तो षड्यन्त्र नभएको हो भने संका गर्नुपर्ने अर्को पनि ठाउँ छ, प्रहरी प्रशासनमा । कि, चरी र घैंटेहरुलाई प्रहरीले पटकपटक पक्राउ गरेकै हो । उनीहरुले गरेको अपराध अनुसारको सजाय दिन खोजिएकै पनि हो तर राजनीतिक दवावकाकारण पक्राउ परेको केही समयपछि नै स–सम्मान छोड्न प्रहरीहरु बाध्य हुँदै आएका थिए । यसले एकातिर प्रहरीको आत्मसम्मानमा ठेस पुग्दै आएको थियो भने अर्कोतिर राजनीतिक संरक्षणमा उनीहरुको मनोबल झन्झन् बढ्दै गएको थियो । त्यसैले प्रहरी प्रशासनले नेताहरुलाई सुईको नदिई ती कुख्यात अपराधीहरुलाई सिध्याउने योजना बनाउनु पर्यो । फेरि संयोग पनि कस्तो परेको छ भने, गृहमन्त्रीसँग प्रहरी प्रशासनको असन्तुष्टी पहिला पनि चुलिएको थियो, अहिले पनि चुलिएकै छ । स्वयं गृहमन्त्री, प्रहरी प्रशासनको कम्जोरी औंल्याउँदै मञ्चमा कुर्लिरहेका छन् भने गृहमन्त्रीको कारण प्रहरी प्रशासन बदनाम भईरहेको केही प्रहरी अधिकृतहरुले बताउँदै आएका छन् ।
चरी या घैंटे, दुवै समाजको काँडा थिए, समय मै पन्छिए, नराम्रो केही भएको छैन । तर चरी र घैंटेहरु जन्माउने÷हुर्काउने राजीतिक वातावरण नै उनीहरु मारिनुपर्ने कारण बनेको हो भने गम्भिर चिन्ता गर्नुपर्ने बेला भएको छ । कि, यहाँ ठूला अपराधीहरु जोगिएर चरी र घैंटे जस्ता घुनहरु मकैमा पिसिरहेका हुनसक्ने प्रशस्त आधारहरु छन् । त्यसैले उनीहरु मारिएकोमा हाईसञ्चो मात्रै नमानी मारिनुको कारणको बारेमा आम जनताले पनि चासो दिनुपर्ने बेला आएको छ । अस्तु
(द गोर्खाज साप्ताहिकमा प्रकाशित)