पक्षधरता

१) करिव छ बर्ष अगाडि एक जना नजिकका मित्र र एक चिन्जानकी महिला बीच प्रेम र यौनको सन्दर्भमा निक्कै गतिलो बहस चल्यो । उनीहरु बीच प्रेम थियो । तर प्रेम फगत यौनको लागि । पुरुष मित्र बिवाहित थिए । जो अबुझ थिएनन् । ती महिला,,, पुरुष मित्रसँग खै के कारणले आकर्षित भईन् थाहा भएन । तर बजारमा हल्ला चल्यो महिलाको अरु केही पुरुषसँग पनि सम्बन्ध छ । अन्ततः ती पुरुष साथी र महिलाको सम्बन्धमा दरार उत्पन्न भयो । दुवैले खुल्लारुपमा एक-आपसलाई आक्षेप लाउँदै पत्रीका मै लेखे पनि । अन्ततः मैले पनि एउटा कविता लेखें । तर मैले महिलाको पक्ष लिएँ । मैले महिलालाई आक्षेप लगाउने ठाउँ देखिन । किनकी ती पुरुष जो आफूलाई सुझबुझ भएको ठान्थे र उनलाई चिनेका सबैले त्यही ठान्थ्यौं । उनी बिवाहित थिए । बुझ्नु पर्ने त उसले पो हो त । यदि ती महिलाले उसँग नाजायज सम्बन्ध नै राख्न खोजे पनि उसले ती महिलालाई सम्झाउने हिम्मत राख्नु पर्थ्यो । अनेक बाहानाबाजी गरेर निकट सम्बन्ध पनि राख्ने र पछि उसैको चरित्रमा औलो उठाउनु पुरुष मित्रको नैतिकताले पनि नदिने काम थियो । भलै महिलाको कमजोरी पनि थियो तर कम्जोरी धेरै पुरुष मित्रकै भएकोले म कवितामा पुरुष मित्र प्रतिनै आक्रमक बने ।

२) करिब डेढ बर्ष अगाडि अवैध गर्भ पतन गरेको केसमा एक नेपाली महिलालाई पुलिसले रङ्गेहात पक्राउ गरेको समाचार आयो । धेरैले ती महिलालाई गाली गर्दै सामाजिक सञ्जालमा लेखे । तर मैले आफ्नै स्टाटस र अरुको स्टाटसको प्रतिक्रियामा ती महिलालाई गर्भवती बनाउने पुरुषको गल्तीको बारेमा लेखें । र, यो पनि लेखें कि, "यदि यौन समागमपछि पुरुषले गर्भ बोक्नु पर्ने प्राकृतिक नियम हुन्थ्यो भने मलेसियामा लाखौं पुरुषहरु अबैध गर्भ पतनको केसमा जेल जाने थिए ।" अन्ततः एक बर्षपछि अदालतले ती महिलालाई निर्दोष सावित गर्यो र ती महिला नेपाल फर्किइन् । तर अगाडि ती महिलालाई गाली गर्दै स्टाटस लेख्ने धेरै साथीहरुले बिगतमा आफूले गरेको कम्जोरीको आत्मालोचना गर्न त परै जाओस् ती महिला निर्दोष सावित भएकोमा खुसी समेत ब्यक्त गरेनन् ।

३) संविधानको मस्यौदामा सुझाव दिने क्रममा महिलाले पनि दुई वा दुईभन्दा बढी श्रीमान् राख्न पाउनुपर्छ भन्दै एक महिलाले सुझाव राखिन् भन्ने आशयको समाचार अनलाईनमा आएपछि ती महिलालाई गाली गर्दै धेरै स्टाटस लेखियो । फेरि पनि मैले ती महिलाले पुरुषप्रधान समाजलाई व्यंग्य गरेको हो भन्दै उनको समर्थन जनाएँ । एक जना मित्रले मेरो स्टाटसमा "महिलाले दुई वा दुईभन्दा बढी श्रीमान् राख्ने चलन तपाईं कै घरबार शुरु होस् " भन्दै भद्दा प्रतिक्रिया पनि जनाए । अझसम्म म त्यसबेला पुरुष मित्रहरुले ब्यक्त गरेको बिचार सम्झेर झस्कने गर्छु ।

४) संविधानमा आमाको नामबाट नागरिकता पाउनु पर्ने र बिदेशी बुहारीले झैं बिदेशी ज्वाईँले पनि नागरिकता पाउनुपर्छ भन्ने माग महिलाहरुले राख्दा प्रायः सबै पुरुष मित्रहरुले नकारात्मक प्रतिक्रिया जनाए । तर त्यो माग जायज हो भन्ने कुरामा म अझै पनि अडिग छु ।

५) हिजो मात्र एक मित्रले झोलामा पोको पारेर फालिएको नवजात शिशुको फोटो फेसबुक पेजमा राख्नु भएको थियो । जहाँ महिलालाई गाली गर्दै धेरै प्रतिक्रियाहरु लेखिए । त्यस स्टाटसमा मैले लेखें "यदि पुरुषले गर्भधारण गर्नुपर्ने प्राकृतिक नियम भए, दैनिक सयौं नाबालकहरु यसरी नै पोको पारिएर फालिन्थे होलान् ।"

६) दलित सभाषद् र दलित अधिकारकर्मीहरुले संविधान सभा अगाडि बिरोध प्रदर्शन गर्दा प्रहरीले व्यापक दमन गर्यो । सभाषद् समेतले टाउको फोडियो । दलितहरुले हतियार बोकेका थिएनन्, न तोडफोड नै गरेका थिए । एकाध घण्टा चक्का जाम गर्दा राज्य त्यति निर्ममरुपमा प्रस्तुत हुनु लोकतन्त्र कै उपहास थियो । सरकारी कदमको बिरोध र दलितहरुको पक्षमा स्टाटस लेखियो । तर त्यही स्टाटसलाई पनि धेरैले नकारात्मक रुप मै अर्थ्याए ।

७) थारुहट/थारुवान र मधेस आन्दोलनमा मेरो नैतिक समर्थन छ । म प्रायः मधेस आन्दोलनको समर्थनमा स्टाटस लेखी नै रहन्छु । म आदिवासी जनजाती भएको नाताले आदिवासी जनजातिको पक्षमा नबोल्ने कुरै भएन । राज्यको सिमाङ्कन पछि कर्णालीले आन्दोलन गर्दा कर्णालीको पक्षमा पनि स्टाटस लेखियो । कर्णालीको आवाज राज्यले सम्बोधन गर्दा खुसी पनि ब्यक्त गरियो ।

८) हिजो इराकमाथि अमेरिकी गठन्धनले आक्रमण गर्दा होस्, तालिवानमाथि नेटोले सैनिक कार्वाही चलाउँदा होस्, इजरायलद्वारा प्यालेस्टाइनी जनता माथिको अत्याचार होस्, अहिले ISIS बिरुद्ध पश्चिमी राष्ट्रले गरिरहेको कार्वाही होस् वा भारतमा मुस्लिम लगायत अन्य धर्म मान्नेहरु माथि राज्यले सिर्जना गरेको अघोषित आतंकको सवालमा होस् सत्ता वा शक्तिको पक्षमा उभिन सकिएन । बरु पेन्टागन, पाकिस्तानको स्कूल वा हालै पेरिसमा भएको आक्रमणको जिम्मेवार आक्रमणकारीलाई भन्दा ज्यादा तिनै सत्ता वा शक्तिमा रहेका राज्यहरुलाई दोषी ठानियो । झ्याल ढोका थुनेर बिरालोलाई कुट्दा बिरालोले मान्छेको घाँटी फोर्यो भने दोष बिरालोको होइन मान्छेको हुन्छ । अहिले स्लामिक वा विभिन्न समूहबाट सर्वसाधारण माथी भैरहेको आक्रमण बिरालोलाई झ्याल ढोका थुनेर कुट्नुको परिणाम हो भन्ने ठम्याई हो ।

म सत्ता र शक्तिको बिरोधी हुँ । मेरो पक्षधरता सधैं उत्पीडितहरुको हो । पुरुषको ठाउँमा महिलाको, पहाडेको भन्दा मधेसीको, नेपालको राजकीय सत्तामा सधैं रहेका ब्रम्हाण-क्षेत्रीको भन्दा आदिवासी-जनजातिको, आदिवासी-जनजातिको दाँजोमा दलितको, मधेसमा पनि मदेशी ब्रम्हाण-क्षेत्रीभन्दा मदेशी दलितको, नेपाल-भारतमा हिन्दुको भन्दा मुस्लिम- बुद्धिष्ट-इसाईको, यूरोप अमेरिकामा इसाईकोभन्दा हिन्दु-मुस्लिम-बुद्धिष्ट आदिको, अरब-पाकिस्तान-बंगलादेश आदिमा मुस्लिमको भन्दा हिन्दु-बुद्धिष्ट-इसाईको, चीन-जापान-कोरिया-थाइल्यान्ड-भुटान आदिमा बुद्धिष्टकोभन्दा हिन्दु-इसाई-मुस्लिम आदिको र स्वयं मेरो गाउँ-जिल्लामा बाहुल्य रहेका राईहरुको भन्दा ब्राह्मण-क्षेत्रीको पक्षधरता मेरो लेखन वा अभिब्यक्तिको आयाम हो ।

अर्थात सत्ता, शक्ति र बहुमतभन्दा जनता, कम्जोर र अल्पमतको पक्षमा उभिनु मेरो लेखन वा अभिब्यक्तिको विशेषता हो/हुनुपर्छ । यदि यो स्थानमा उभिएर मैले लेखिन/बोलिन भने मेरो लेखन र बोलीलाई मृत घोषित गरे केही फरक पर्ने छैन ।