मैले केही नजिकबाट चिनेका दुई यूवा नेता हाल संसदका सदस्य छन् । ती दुईबीचमा केही यस्ता समानता छन् ।
१) दुवै जना एउटै पार्टीको केन्द्रीय तहमा क्रियाशिल छन् ।
२) दुवै जना एउटै समुदायका हुन् ।
३) दुवै जना विद्यार्थी राजनीति हुँदै जिल्ला तहमा क्रियाशिल भएर केन्द्रमा पुगेका हुन् ।
यी दुई जनामा थुप्रै असमानता छ ।
१) एक जना पूर्वका र एक जना पश्चिममा हुन् ।
२) दुईजना मध्ये एकजना प्रायः राष्ट्रिय मुद्धामा केन्द्रित हुन्छन् । राष्ट्रिय-अन्तर्राष्ट्रिय बहसमा कलम चलाउनु र सामाजिक सञ्जालहरुमा पनि त्यही प्रकारका स्टाटस लेख्नु उनको दिनचर्या भित्र पर्छ ।
उनी जुन पार्टीमा कृयाशिल छन्, त्यो पार्टीले लिएका कतिपय नीतिसँग उनको असहमति छ भने बहसहरुमा स्पस्ट दृष्टिकोण राख्छन् । विपक्षीहरु वा असहमत पक्षहरुको विरुद्धमा उनी समालोचनात्मक ढंगले प्रस्तुत हुन्छन् ।आफ्नो दृष्टिकोणमा कोही गलत बाटोमा हिँडिरहेका छन् भन्ने लागेमा उनीहरुलाई सिध्याउनु हैन सुधार्नु पर्छ भन्ने उनको भित्री आशय हुन्छ । उनी गुटलाई हत्तपत्त प्रश्रय दिंदैनन् र गुटगत बहसमा कमै संलग्न हुन्छन् । आफूले गरेका साना-तिना कामको प्रचार गरेर आत्मरतीमा रमाउनु उनको चाहना हैन । यद्यपि आफू निर्वाचित क्षेत्रका जनतासँगको भेट त त्यस क्षेत्रको बिकास बारे पनि उनी उतिकै सजग छन् । तर उनको मूल ध्येय राष्ट्रिय सवालहरुमा नै बढी केन्द्रित हुनु हो ।
३) ती दुई मध्ये अर्को जना कमै लेख्छन् । लेखिहाले पनि स्थानिय अखबार वा पार्टीका स्थानीय प्रकाशनहरुमा सामान्य विषयमा केन्द्रित हुन्छन् । चातुर्यता उनको सबैभन्दा ठूलो हतियार हो र तात्कालिन रुपमा हुने फाइदालाई उनी हतपत्त उम्कन दिंदैनन् । दीर्घकालीन चिन्तन प्रायः देखिन्दैन उनमा । सामाजिक सञ्जालमा भने उनको पनि सक्रियता छ । प्रायः सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रका विभिन्न गतिविधिमा सामेल भएका तस्विर र साना-तिना कामको चर्चा नै बढी हुने गर्छन् । राष्ट्रिय सवालहरुमा उनको बुझाई के हो भन्ने कुरा थाहा पाउन मुस्किलै पर्छ । उनमा एउटा गतिलो मनोविज्ञान देखिन्छ-- त्यो हो आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रका जनताहरुसँग संधै सम्पर्कमा रहिरहने । त्यसैले गाउँ परिषद्, बिद्यालयको उद्घाटन आदि जस्ता कार्यक्रमहरुमा प्रायः आफै पुग्न चाहान्छन् । अर्थात फेरि पनि चुनाव जित्नको लागि आफ्नो क्षेत्रका जनताहरुलाई आफ्नो पक्षमा पारिरहने । यसो गर्दा गाउँघरमा विकास निर्माणका सामान्य कामहरुमा केही सहयोग भने पक्कै पुगेको छ तर आमूल परिवर्तन निम्ति त्यसले कुनै आधार तयार गर्दैन । उनी पार्टी भित्रको एक खास ग्रुपका मानिस हुन् । प्राय: गुटको हितमा उनी केन्द्रित देखिन्छन् । पार्टीको बिचारभन्दा बाहिर उनी जान चाहँदैनन् । पार्टीको आधिकारिक धारणा नै उनको धारणा हुन्छ । बिपक्षी वा असहमत पक्षमाथि उनी बाहिर नम्र देखिए पनि ब्यवहारमा कट्टर छन् । कि आफ्नै बाटोमा हिंडाउनु नभए सिध्याउनु नै पर्छ भन्ने उनको आसय देखिन्छ ।
यी दुई प्रकारको चरित्र भएका नेताहरु प्रायः हरेक पार्टीमा छन् । तर नेपाली आधुनिक राजनीतिको इतिहास देखि वर्तमानसम्म हेर्ने हो भने पहिलो प्रकारको नेता प्रायः पार्टीमा उपेक्षित र दोश्रो प्रकारको नेता सधैं अवसरले लैस हुँदै आएका देखिन्छन् । प्रायः पार्टीको नेतृत्वतहमा दोश्रो प्रकारका नेता नै पुग्ने र पहिलो प्रकारका नेताहरु या त हराउने या त खुम्चिएर बस्न बाध्य हुँदै आएका देखिन्छन् ।
हामी अधिकांस जनताहरु पनि दोश्रो प्रकारको नेतालाई नै राम्रो मान्ने गर्छौं----कि उसले मलाई चिनोस्, मेरो बारेमा बोलिदेओस्, मेरो बारेमा सोचिदेओस्,,,त्यो नै महान लाग्छ । कार्यकर्ताहरुलाई त झन् त्यस्ता नेता राम्रो नलागेर को लाग्नु ?
तर समग्र राष्ट्रको लागि, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र त्यससँग सहकार्यको लागि, राष्ट्रिय एकता र दीगो विकासको लागि, सुशासन र पारदर्शिताको लागि, परिवर्तन र समग्र उत्थानको लागि दोश्रो होइन पहिलो प्रकारको नेताको आवश्यकता छ । तर यो कुरा हामीले कहिले थाहा पाउने ?
१) दुवै जना एउटै पार्टीको केन्द्रीय तहमा क्रियाशिल छन् ।
२) दुवै जना एउटै समुदायका हुन् ।
३) दुवै जना विद्यार्थी राजनीति हुँदै जिल्ला तहमा क्रियाशिल भएर केन्द्रमा पुगेका हुन् ।
यी दुई जनामा थुप्रै असमानता छ ।
१) एक जना पूर्वका र एक जना पश्चिममा हुन् ।
२) दुईजना मध्ये एकजना प्रायः राष्ट्रिय मुद्धामा केन्द्रित हुन्छन् । राष्ट्रिय-अन्तर्राष्ट्रिय बहसमा कलम चलाउनु र सामाजिक सञ्जालहरुमा पनि त्यही प्रकारका स्टाटस लेख्नु उनको दिनचर्या भित्र पर्छ ।
उनी जुन पार्टीमा कृयाशिल छन्, त्यो पार्टीले लिएका कतिपय नीतिसँग उनको असहमति छ भने बहसहरुमा स्पस्ट दृष्टिकोण राख्छन् । विपक्षीहरु वा असहमत पक्षहरुको विरुद्धमा उनी समालोचनात्मक ढंगले प्रस्तुत हुन्छन् ।आफ्नो दृष्टिकोणमा कोही गलत बाटोमा हिँडिरहेका छन् भन्ने लागेमा उनीहरुलाई सिध्याउनु हैन सुधार्नु पर्छ भन्ने उनको भित्री आशय हुन्छ । उनी गुटलाई हत्तपत्त प्रश्रय दिंदैनन् र गुटगत बहसमा कमै संलग्न हुन्छन् । आफूले गरेका साना-तिना कामको प्रचार गरेर आत्मरतीमा रमाउनु उनको चाहना हैन । यद्यपि आफू निर्वाचित क्षेत्रका जनतासँगको भेट त त्यस क्षेत्रको बिकास बारे पनि उनी उतिकै सजग छन् । तर उनको मूल ध्येय राष्ट्रिय सवालहरुमा नै बढी केन्द्रित हुनु हो ।
३) ती दुई मध्ये अर्को जना कमै लेख्छन् । लेखिहाले पनि स्थानिय अखबार वा पार्टीका स्थानीय प्रकाशनहरुमा सामान्य विषयमा केन्द्रित हुन्छन् । चातुर्यता उनको सबैभन्दा ठूलो हतियार हो र तात्कालिन रुपमा हुने फाइदालाई उनी हतपत्त उम्कन दिंदैनन् । दीर्घकालीन चिन्तन प्रायः देखिन्दैन उनमा । सामाजिक सञ्जालमा भने उनको पनि सक्रियता छ । प्रायः सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रका विभिन्न गतिविधिमा सामेल भएका तस्विर र साना-तिना कामको चर्चा नै बढी हुने गर्छन् । राष्ट्रिय सवालहरुमा उनको बुझाई के हो भन्ने कुरा थाहा पाउन मुस्किलै पर्छ । उनमा एउटा गतिलो मनोविज्ञान देखिन्छ-- त्यो हो आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रका जनताहरुसँग संधै सम्पर्कमा रहिरहने । त्यसैले गाउँ परिषद्, बिद्यालयको उद्घाटन आदि जस्ता कार्यक्रमहरुमा प्रायः आफै पुग्न चाहान्छन् । अर्थात फेरि पनि चुनाव जित्नको लागि आफ्नो क्षेत्रका जनताहरुलाई आफ्नो पक्षमा पारिरहने । यसो गर्दा गाउँघरमा विकास निर्माणका सामान्य कामहरुमा केही सहयोग भने पक्कै पुगेको छ तर आमूल परिवर्तन निम्ति त्यसले कुनै आधार तयार गर्दैन । उनी पार्टी भित्रको एक खास ग्रुपका मानिस हुन् । प्राय: गुटको हितमा उनी केन्द्रित देखिन्छन् । पार्टीको बिचारभन्दा बाहिर उनी जान चाहँदैनन् । पार्टीको आधिकारिक धारणा नै उनको धारणा हुन्छ । बिपक्षी वा असहमत पक्षमाथि उनी बाहिर नम्र देखिए पनि ब्यवहारमा कट्टर छन् । कि आफ्नै बाटोमा हिंडाउनु नभए सिध्याउनु नै पर्छ भन्ने उनको आसय देखिन्छ ।
यी दुई प्रकारको चरित्र भएका नेताहरु प्रायः हरेक पार्टीमा छन् । तर नेपाली आधुनिक राजनीतिको इतिहास देखि वर्तमानसम्म हेर्ने हो भने पहिलो प्रकारको नेता प्रायः पार्टीमा उपेक्षित र दोश्रो प्रकारको नेता सधैं अवसरले लैस हुँदै आएका देखिन्छन् । प्रायः पार्टीको नेतृत्वतहमा दोश्रो प्रकारका नेता नै पुग्ने र पहिलो प्रकारका नेताहरु या त हराउने या त खुम्चिएर बस्न बाध्य हुँदै आएका देखिन्छन् ।
हामी अधिकांस जनताहरु पनि दोश्रो प्रकारको नेतालाई नै राम्रो मान्ने गर्छौं----कि उसले मलाई चिनोस्, मेरो बारेमा बोलिदेओस्, मेरो बारेमा सोचिदेओस्,,,त्यो नै महान लाग्छ । कार्यकर्ताहरुलाई त झन् त्यस्ता नेता राम्रो नलागेर को लाग्नु ?
तर समग्र राष्ट्रको लागि, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र त्यससँग सहकार्यको लागि, राष्ट्रिय एकता र दीगो विकासको लागि, सुशासन र पारदर्शिताको लागि, परिवर्तन र समग्र उत्थानको लागि दोश्रो होइन पहिलो प्रकारको नेताको आवश्यकता छ । तर यो कुरा हामीले कहिले थाहा पाउने ?
No comments:
Post a Comment